4 sierpnia 2022 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowane zostały dwa projekty rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości zmieniające odpowiednio (1) rozporządzenie w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielannej przez adwokata z urzędu oraz (2) rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie.
Ustawową podstawą wydania pierwszego z tych rozporządzeń jest przepis art. 29 ust. 2 Prawa o adwokaturze, zaś drugiego art. 16 ust 2 i 3 PoA. Rozporządzenia przewidują: wynagrodzenie adwokata w sprawach o demoralizację, w których adwokat został ustanowiony z urzędu, w wysokości 60,- zł (RCL B644) zaś stawki minimalne, będące podstawą zasądzenia zwrotu kosztów dla adwokata z wyboru (RCL B645) w tym samym rodzaju spraw, w wysokości 120,- zł. Żeby nie było wątpliwości: za wszystkie czynności w sprawie, badanie akt, konferencje z klientem, uczestnictwo w rozprawach bez względu na ich ilość.
Zgodnie ze wskazaną w obu rozporządzeniach normą kompetencyjną będącą podstawą wydania rozporządzenia, minister sprawiedliwości określa koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej (art. 29 ust. 2 PoA) a opłaty za pomoc prawną udzielaną w oparciu o umowę z adwokatem po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej (…) określa stawki minimalne za czynności adwokackie, (…) mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy adwokata (art. 16 ust. 2 i 3 PoA).
Otóż na stronach RCL, na których opublikowano oba projekty próżno szukać opinii Naczelnej Rady Adwokackiej odnośnie obu projektów. Co więcej, wydaje się, że Minister Sprawiedliwości nie pokusił się nawet o to aby w drodze konsultacji zwrócić się do NRA o wyrażenie opinii. Wniosek taki można wysnuć z faktu, że w rozdzielniku, adresatów, do których zwrócił się Minister Sprawiedliwości o wyrażenie opinii nie wymienia się Naczelnej Rady Adwokackiej. Wniosku Ministra Sprawiedliwości ani opinii Naczelnej Rady Adwokackiej nie znajdujemy także na profilach publicznych NRA.
Wydanie rozporządzenia o wysokości stawek adwokackich (zarówno tych zasądzanych w sprawach z urzędu jak i minimalnych będących podtsawą zasądzenia ich zwrotu) bez uzyskania opinii Naczelnej Rady Adwokackiej stanowi naruszenie normy kompetencyjnej upoważniającej ministra sprawiedliwości do wydania rozporządzenia i czyni tak rozporządzenie jak i określone w nim stawki nielegalnymi.
Obawiam się, że opinii takich Minister Sprawiedliwości nie pozyskał także w 2015 i 2016 r. wydając aktualnie zmieniane rozporządzenia.
Przypomnijmy zatem, że wynagrodzenie minimalne za godzinę pracy wynosi obecnie w Polsce 19,70 zł brutto. Oznacza to, że w sprawie o demoralizację nieletniego ustanowiony z urzędu adwokat może pracować legalnie tylko 3 godziny !!! Czyżby po trzech godzinach pracy adwokat powinien zwrócić się do sądu o zwolnienie go z obowiązków pełnomocnika z urzędu, zasądzenie wynagrodzenia i wyznaczenie kolejnego pełnomocnika na 3 godziny, bowiem jego dalsza praca naruszałaby ustalone normy wynagrodzenia minimalnego ? Cóż, pytanie może i zabawne i retorycznie zgrabne ale adwokat nie jest pracownikiem etatowym, do którego można stosować normy minimalnego wynagrodzenia za pracę. Niemniej mogą być one jakimś wskaźnikiem podstawy ustalenia wynagrodzenia, które – zgodnie z normą kompetencyjną – powinno odzwierciedlać zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy adwokata.
Nie sądzę aby w Ministerstwie Sprawiedliwości prowadzono jakiekolwiek badania kosztów prowadzenia kancelarii adwokackich i nakłądu pracy adwokata w poszczególnych rodzajach spraw. Czy ministerstwo prowadziło jakiekolwiek analizy ile czasu adwokat poświęca prowadząc sprawy określonego rodzaju ? W 2019 r. usiłowałem pozyskać z Ministerstwa Sprawiedliwości informacje o przebiegu prac koncepcyjno-analitycznych w sprawie ustalenia wysokości opłat adwokackich projektowanych w rozporządzeniach ministra. Otrzymałem odpowiedź, że wyniki prac analitycznych nie stanowią informacji publicznej. Pisałem o tym w felietonie: Skąd się biorą stawki opłat za czynności adwokackie. Wszystko wskazuje na to, że minister sprawiedliwości wymyśla sobie stawki “z powietrza” a owe szumnie zwane prace komcepcyjno-analityczne, to po prostu pogawędka urzędników na zasadzie: ile tam im dać.
Warto zatem wspomnieć, że “ministerstwo sprawiedliwości w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich poinformowało, że prowadzi prace analityczno-koncepcyjne dotyczące kompleksowego uregulowania kwestii opłat i stawek za czynności adwokackie i radcowskie. Adw. Przemysław Rosati, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, nawiązując do tego stanowiska skierował 15 lipca pismo do min. Marcina Warchoła, sekretarza stanu w ministerstwie sprawiedliwości, w którym zapewnia o gotowości aktywnego włączenia się przedstawicieli Adwokatury oraz środowiska naukowego w prace nad uregulowaniem kwestii wynagrodzenia za czynności adwokackie. Prezes NRA oczekuje, że w następstwie deklarowanych przez Ministra Sprawiedliwości „prac analityczno-koncepcyjnych” warunki świadczenia obywatelom pomocy prawnej z urzędu przez profesjonalnych pełnomocników zostaną dostosowane do obecnych realiów ekonomicznych, a uregulowanie tego zagadnienia nie będzie realizowane bez udziału Adwokatury“(*).
Ze swej strony oczekiwałbym od Naczelnej Rady Adwokackiej podjęcia uchwały stwierdzającej, że ustalanie stawek opłat za czynności adwokackie bez opinii NRA stanowi naruszenie legitymacji jaką minister sprawiedliwości uzyskał w ustawie do określenia tych stawek; a co za tym idzie upoważnia izby adwokackie do odmowy wyznaczania adwokatów z urzędu a adwokatów do odmowy przyjęcia reprezentacji z urzędu.
Szkoda, że w nie ma już Trybunału Konstytucyjnego, który mógłby zbadać legalność wydania rozporządzenia bez wymaganej ustawą opinii.
Jerzy Marcin Majewski
adwokat
Stosownie do zasad preferowanej przeze mnie publicystyki uczestniczącej, zwróciłem się do ministra sprawiedliwości o udzielenie opinii Naczelenej Rady Adwokackiej, pozyskanej w trybie art. 16 i 29 PoA:
Czytaj na ten temat:
Już po opublikowaniu tego tekstu, powziąłem informację, że 6 sierpnia Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Naczelnej Rady adwokackiej o udzielenie opinii o projektowanym rozporządzeniu. W odpowiedzi Prezes NRA mec. Przemysław Rosati, przekazał ministerstwu odpowiedź, w której zwrócił uwagę, że tryb opiniowania rozporządzenia w sprawie stawek adwokackich określony w art. 16 i 29 PoA to nie to samo co opinia w trybie konsultacji społecznych (podzielając pogląd wyrażony w niniejszym wpisie. Niestety Instytut Legislacji i Prac Parlamentarnych NRA przekazał Ministerstwu Sprawiedliwości opinię; i chociaż w opinii zwraca się uwagę na tryb jej udzielenia, efekt będzie taki, że minoisterstwo będzie twierdziło, że otrzymało opinię Naczelnej Rady Adwokackiej. W tym samym czasie Prezes Naczelej Rady adwokackiej udzielił wywiadu, w którym oświadczył, ze adwokci w poczuciu misji będą pracowali także za 60,- zł (dostrzegając jednocześnie, że stawka ta określona została poniżej minimalnego wynagrodzenia w Polsce. Brak spójności polityki NRA wobec Ministerstwa Sprawiedliwości jest nader widoczny. Taką polityką niczego nie wskóramy.
Poznań, 7 sierpnia 2022 r.