Sejm przyjął reformę prawa karnego m.in. zaostrzającą kary za najcięższe przestępstwa, wprowadzającą tzw. bezwzględne dożywocie oraz konfiskatę aut pijanych kierowców. Obszerna nowelizacja trafi teraz do Senatu.
Za nowelizacją m.in. Kodeksu karnego głosowało 229 posłów, 173 było przeciw, zaś 39 wstrzymało się od głosu.
“Kary muszą być na tyle surowe, żeby skutecznie odstraszały zwłaszcza najgroźniejszych przestępców, dopuszczających się zbrodni godzących w życie, zdrowie i wolność człowieka” – mówił uzasadniając projekt ustawy minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.
Reformę krytykują kluby opozycyjne. “Można określić te zmiany jako zmiany o charakterze represyjnym, które nie mają prowadzić do zwiększenia kultury prawnej, a raczej do zastraszania i raczej siłowego wymuszania takich, a nie innych zachowań” – przekonywał podczas środowej debaty Tadeusz Zwiefka (KO). Wniosek KO o odrzucenie tej reformy nie uzyskał jednak w środę większości w sejmowym głosowaniu.
Nowelizacja podnosi górną granicę terminowej kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat przy jednoczesnej likwidacji osobnej kary 25 lat więzienia. Wydłużono też okres przedawnienia zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat. Nowela wprowadza też nowy typ przestępstwa – przyjęcie zlecenia zabójstwa. Karalne ma być też przygotowanie do zabójstwa.
Zmiany przewidują też wprowadzenie kary tzw. bezwzględnego dożywocia, czyli kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia. Decyzja o tym będzie zależała od uznania sądu, który będzie mógł wymierzyć tę karę w dwóch sytuacjach: jeżeli sprawca był skazywany już wcześniej za najpoważniejsze, określone przestępstwa lub jeżeli jego wyjście na wolność będzie zagrażało bezpieczeństwu ludzi.
Zaproponowano też zaostrzenie kar za przestępstwa o charakterze seksualnym i pedofilię. Kara od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie będzie grozić za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem, gdy obecnie do 15 lat więzienia. Za zgwałcenie z następstwem w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu będzie grozić od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie – obecnie jest to od 2 do 12 lat. Za zgwałcenie z następstwem w postaci śmierci ofiary grozić będzie od 8 do 30 lat więzienia lub dożywocie – obecnie jest to od 2 do 12 lat więzienia.
W przepisach znalazły się nowe typy kwalifikowane zgwałceń, np. na kobiecie ciężarnej, z posługiwaniem się bronią palną czy z utrwalaniem obrazu i dźwięku tego czynu. Będzie za nie groziło nawet do 20 lat więzienia.
Karze od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocia będzie podlegać także sprawca zgwałcenia dziecka. “Zaostrzamy zasady warunkowego zwolnienia dla recydywisty seksualnego. Będzie to możliwe po odbyciu trzech czwartych kary, nie po dwóch trzecich kary” – informował resort sprawiedliwości.
Podwyższono – z 500 do 800 zł – kwotę, od której kradzież przestaje być wykroczeniem a staje się przestępstwem. “Aktualizujemy przepis w prawie karnym, bo prawo musi się rozwijać, jak całe otoczenie społeczne, to jest dostosowanie do zmian zachodzących w relacjach nabywczych w zakresie minimalnego wynagrodzenia” – argumentował wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł.
Nowelizacja zakłada też m.in. konfiskatę pojazdu prowadzonego przez pijanego kierowcę. Przepadek auta ma być stosowany w przypadkach, gdy kierowca ma co najmniej 1,5 promila lub jeśli spowodowuje wypadek przy zawartości co najmniej 0,5 promila alkoholu we krwi lub też w sytuacji recydywy.
Jeśli pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy, orzekany byłby przepadek równowartości pojazdu, zaś za tą równowartość uznawano by wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową odpowiadającą wartości pojazdów podobnych. Jeśli sprawca prowadziłby pojazd niestanowiący jego własności, tylko własność jego pracodawcy, sąd orzekałby nawiązkę.
“Zwiększy się również maksymalna kara, którą można wymierzyć za spowodowanie ciężkiego wypadku. Za spowodowanie ciężkich obrażeń lub śmierci, nietrzeźwemu sprawcy wypadku będzie można wymierzyć do 16 lat pozbawienia wolności, a obecnie do 12 lat” – informowało MS.
Większość nowelizacji miałaby wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia.
Reforma powiela wiele rozwiązań z obszernych zmian prawa karnego z czerwca 2019 r., których sposób uchwalenia zakwestionował w 2020 r. Trybunał Konstytucyjny. TK wskazał wtedy, że obszerny projekt noweli był procedowany w niewłaściwym trybie i bez zachowania wymaganych terminów – Sejm bowiem uchwalił wtedy nowelizację w ciągu dwóch dni. Tym razem prace w Sejmie trwały cztery miesiące. (PAP)
Krytyczna opinia Krajowej Rady Radców Prawnych przedłożona w toku prac legislacyjnych przed wnisieniem projektu do Sejmu:
(…) odnosząc się tylko do proponowanych zmian ustawy karnej, można stwierdzić, że zarówno na założeniach leżących u podłoża poddanego analizie projektu, jak i większości proponowanych rozwiązań prawnych, służących urzeczywistnieniu tych założeń, ciąży myślenie kategoriami restrykcyjnej polityki karnej, upatrującej skuteczności w zwalczaniu przestępczości w odwecie i odstraszaniu opartym na surowości reakcji karnej. Nie wydaje się, aby był to właściwy kierunek polityki karnej, nie tylko dlatego, że jego obranie nie jest dostatecznie poparte analizami dynamiki i struktury przestępczości, które dostarczałyby mu uprawomocnienia, ale także z tego względu, że wiedzie on niejednokrotnie do propozycji rozwiązań, które są niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia zakotwiczonej w płaszczyźnie konstytucyjnej zasady proporcjonalnej reakcji karnej. Nie wydaje się również, aby w tym kierunku można było upatrywać optymalnej reakcji karnej, hołdującej racjonalnemu założeniu dążenia do wzmocnienia ochrony prawnokarnej dla potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa i porządku prawnego w tych wypadkach, w których przy pomocy innego instrumentarium niż prawnokarne nie jest to możliwe i zarazem dyktują to przyjmujące realny kształt zagrożenia dla tego bezpieczeństwa i porządku, a nie społeczne poczucie co do występowania takich zagrożeń i odpowiadające mu, niejednokrotnie wyraźnie populistyczne, oczekiwania i postulaty co do zaostrzenia polityki karnej.
Nie można wreszcie zgodzić się z ograniczeniem swobodnego uznania sądu w zakresie wymiaru kary, ujawniającym się w sposób jaskrawy na gruncie wielu szczegółowych rozwiązań przedstawionych w opiniowanym projekcie. Projektodawca zamiast wykazać dbałość o wzmocnienie zaufania do sądowego wymiaru sprawiedliwości, w gruncie rzeczy w drodze forsowanych regulacji prawnych zdaje się wyrażać brak po jego stronie takiego zaufania, narzucając w rezultacie sądom i sędziom szereg mechanizmów i miar, wedle których powinna być wymierzana kara za przestępstwo. Jakkolwiek może to zakrawać na truizm, w kontekście projektowanych zmian ograniczających swobodną ocenę sądu przy wymiarze kary, zasługuje na podkreślenie, że prawdziwy i prawidłowy wymiar sprawiedliwości karnej, hołdujący wartościom i standardom wyrażanym na płaszczyźnie konstytucyjnej i traktatowej, nie ma i mieć nie może nic wspólnego z mechanicznym i schematycznym stosowaniem prawa karnego.
Na zakończenie warto pokusić się o wniosek natury ogólnej dotyczący opiniowanego projektu, celem zwrócenia uwagi, że zdaje się on wyrazem upatrywania problemu, jeśli chodzi o zwalczanie zjawiska przestępczości, nie tam, gdzie on w istocie tkwi. Przywołując w tym miejscu ponownie myśl C.Beccarii należy stwierdzić, że nie w surowości kary i podporządkowanej jej zaostrzeniu reformie prawa karnego należy widzieć drogę do powstrzymania przestępczości, lecz w nieuchronności kary, której zapewnieniu powinna służyć – jak już wcześniej sygnalizowano – nowoczesna reforma procesu karnego, oparta na założeniu odejścia od jego inkwizycyjnych barier przy jednoczesnym rozszerzeniu konsensualizmu procesowego.
dr hab. Jarosław Zagrodnik prof. UŚ radca prawny
W sieci nie znaleźliśmy stanowiska ani opinii Adwokatury Polskiej ani na stronach Sejmu RP ani Rządowego Procesu Legislacyjnego ani na stronie Naczelnej Rady Adwokackiej ani w serwisie adwokatura.pl
Opinia Naczelnej Rady Adwokackiej pojawiła się w sieci 1 sierpnia 2022 r.
na etapie prac senackich
POLECANY ARTYKUŁ
KULINARIA w POLSKIM PRAWIE WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
