Wystąpienie Zuzanny Rudzinskiej-Bluszcz, kandydatki na Rzecznika Praw Obywatelskich podczas posiedzenia sejmowej komisji sprawiedliwości w dniu 22 stycznia 2021 r.
Jak Państwo wiedzą, jestem kandydatką na Rzecznika Praw Obywatelskich już od 6 miesięcy.
Ostatnie 6 miesięcy to:
– epopeja dotycząca wyboru Rzecznika Praw Obywatelskich VIII kadencji;
– czas niezwykłych wyzwań dla obywateli;
– historia łamanych miesiąc po miesiącu gwarancji konstytucyjnych.
Sierpień
Termin do zgłaszania kandydatów na RPO minął 10 sierpnia 2020 roku. Jedynie kluby Koalicji Obywatelskiej i Lewicy zgłosiły kandydata.
Trzy dni wcześniej, 7 sierpnia wybuchł w Warszawie duży protest podczas zatrzymania aktywistki LGBT Margot przez policję. Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur ujawnił szereg naruszeń praw osób pozbawionych wolności. Wśród zatrzymanych znalazły się osoby przypadkowe, które wyszły do sklepu i wracały z zakupami. Część osób zatrzymanych posiadała widoczne obrażenia na ciele. Niektórzy funkcjonariusze zwracali się do osób zatrzymanych w sposób niecenzuralny, wypowiadając homofobiczne i transfobiczne komentarze. W kilku przypadkach o możliwości skorzystania z pomocy prawnej zatrzymani dowiadywali się już po podpisaniu protokołu zatrzymania i złożeniu wyjaśnień.
Akcja policji miała miejsce w miesiąc po zakończonych wyborach prezydenckich, które obfitowały w wypowiedzi osób publicznych pełne wykluczenia i pogardy. Żeby oddać atmosferę tamtych, nie tak dawnych dni, zacytuję tylko słowa posła PiS, byłego członka tej Komisji, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, obecnego ministra edukacji i nauki: „Brońmy rodziny przed tego rodzaju zepsuciem, deprawacją, absolutnie niemoralnym postępowaniem, brońmy nas przed ideologią LGBT i skończmy słuchać tych idiotyzmów o jakichś prawach człowieka, czy o jakiejś równości. Ci ludzie nie są równi ludziom normalnym i skończmy z tą dyskusją”.
Sierpień 2020 był miesiącem wyzwań dla art. 30 Konstytucji, który stanowi o niezbywalnej i przyrodzonej godności, dla art. 32 – zabraniającego dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny i art. 40 – zabraniającego poddawaniu kogokolwiek nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu.
Wrzesień
8 września upłynęła kadencja dotychczasowego Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara. Mimo że Regulamin Sejmu przewiduje płynne przekazanie urzędu następcy – poprzez termin zgłaszania kandydatów na 30 dni przed upływem kadencji – w dniu 9 września byłam jedyną kandydatką. Posiedzenie komisji odbyło się 17 września, również tego dnia miało się odbyć głosowanie nad powołaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w Sejmie. Punkt dotyczący powołania Rzecznika spadł z harmonogramu obrad o godzinie 21:30. Dowiedziałam się tego oglądając na żywo relację z Sejmu na swoim telefonie komórkowym, oglądając na żywo transmisję z obrad Sejmu, siedząc pod salą plenarną, na którą nie zostałam wpuszczona.
W tym dniu PAP poinformował, że do TK wpłynął wniosek grupy posłów PiS dotyczący zbadania konstytucyjności przedłużenia kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wrzesień był także miesiącem powrotu dzieci do szkół.
Z badań przeprowadzonych we wrześniu i październiku przez Centrum Cyfrowe wynika, że nauczycielki/e wskazywali na chaos informacyjny, brak jasnych wytycznych i wsparcia ze strony MEN. Zaledwie 5% nauczycieli wskazało, że dostało wsparcie merytoryczne w trakcie edukacji zdalnej. Zapytani o znikanie uczniów z systemu edukacji, nauczyciele/ki wskazali, że w ich odczuciu było to bardzo częste. Aż 48% nauczycielek/li powiedziało, że przynajmniej jeden z ich uczniów zniknął podczas edukacji zdalnej z systemu edukacji. Badania pokazały też, że miesiące edukacji zdalnej wyostrzyły problem nierówności w edukacji. Wrzesień był także miesiącem strachu nauczycieli o swoje zdrowie. Strachu, który trwa do dziś, kiedy nauczyciele wrócili do szkół bez szczepień.
Wrzesień 2020 roku był miesiącem wyzwań dla art. 70, który stanowi o prawie do nauki, w szczególności – o obowiązku władz publicznych do zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia.
Październik
8 października miało odbyć się pierwsze głosowanie nad powołaniem Rzecznika Praw Obywatelskich. Punkt dotyczący powołania RPO został zdjęty z harmonogramu Sejmu dzień wcześniej. Głosowanie odbyło się finalnie 22 października.
W tym samym dniu, 22 października Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w przedmiocie zaostrzenia prawa aborcyjnego – dotąd i tak jednego z bardziej restrykcyjnych unormowań w Europie. Nastąpiło to z pominięciem procesu legislacyjnego i bez ponoszenia związanych z tym konsekwencji politycznych. Nie wzięto w ogóle pod uwagę praw kobiet; nie rozważono zaniedbań państwa w zakresie zapewnienia opieki dzieciom które rodzą się z poważnymi wadami, a także wsparcia dla ich rodzin.
Trybunał Konstytucyjny odwołał rozprawę dotyczącą pełnienia funkcji przez RPO po upływie kadencji i wyznaczył nowy termin na 19 listopada. Jako powód podano chorobę sędziego.
W październiku najważniejsze były: art. 30 – przyrodzona i niezbywalna godność, w art. 40 – zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania, art. 47 – prawo do prywatności i życia rodzinnego oraz art. 68 – prawo do ochrony zdrowia.
Listopad
20 listopada odbyło się powtórne głosowanie nad powołaniem Rzecznika Praw Obywatelskich. Listopad był także miesiącem największych od kilkudziesięciu lat protestów i najbardziej brutalnych interwencji policji. Nieuzasadnione stosowanie kajdanek, bicie pałkami i obelgi, używanie gazu w stosunku do pracujących posłanek i dziennikarzy, nieprawidłowości przy zatrzymaniach.
Listopad był także miesiącem drugiej fali pandemii. Kolejki karetek przed izbami przyjęć, odwołane chemioterapie, brak respiratorów w szpitalach w mniejszych miejscowościach. Samotność chorujących i strach rodzin.
Trybunał Konstytucyjny ponownie odwołał rozprawę w przedmiocie przedłużenia kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich i wyznaczył nowy termin na 2 grudnia. Bez podania powodu.
W listopadzie najważniejsze były art. 57 – prawo do pokojowych zgromadzeń i art. 40 – zakaz nieludzkiego i poniżającego traktowania, a także art. 68 – prawo do ochrony zdrowia.
Grudzień
Na 29 grudnia Marszałek Sejmu wyznaczyła trzeci termin na zgłaszanie kandydatów na urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. Termin ten zbiegł się z najbardziej od lat nieprzewidywalnym Sylwestrem – do ostatniego momentu nie wiadomo było, czy zakaz przemieszczania się jest czy nie ma i w jakim zakresie obowiązuje. Wątpliwości jest więcej: sądy administracyjne uznają, że Minister Zdrowia bez podstawy prawnej wprowadził obowiązek poddania się kwarantannie dla wracających do kraju, a nie miał do tego upoważnienia ustawowego. Przedsiębiorcy podważają zamykanie kolejnych sektorów gospodarki; na początku roku doprowadzi to do zainicjowania akcji OtwieraMy. Dziesiątki przedsiębiorców z branży hotelarskiej, gastronomicznej i rozrywkowej otwierają się na klientów mimo zakazów.
Trybunał Konstytucyjny ponownie odwołał rozprawę w sprawie przedłużenia kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich i wyznaczył nowy termin na 12 stycznia. Bez podania powodu.
W grudniu szczególnie ważny był art. 2 Konstytucji, który mówi, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym, z tego wynika zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz art. 7 – który statuuje zasadę legalizmu – organy państwa działają na podstawie i w granicach prawa.
Styczeń
Widzimy się dziś, drodzy Państwo, w styczniu, w drugiej połowie stycznia i mam nadzieję, tak jak mój przedmówca, że niebawem dojdzie do wyboru RPO.
Niedawno Trybunał Konstytucyjny kolejny raz odwołał rozprawę w przedmiocie przedłużenia kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich i wyznaczył nowy termin na 12 lutego. Bez podania powodu. Nie ma złudzeń, że rozprawy są przekładane z racji zapotrzebowania politycznego.
Na jutro sędzia Igor Tuleya został wezwany przez Prokuraturę Krajową w charakterze podejrzanego. Sędzia Tuleya to pierwszy polski sędzia, który jest ścigany karnie za decyzję, które podejmował w ramach niezawisłości sędziowskiej.
Na jutro 5 prokuratorów ma się stawić do miejsca pracy, oddalonego o kilkaset kilometrów od ich miejsca zamieszkania. O delegacji dowiedzieli się wczoraj. Większość z nich należy do niezależnego Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia.
W związku z tym, szanowni Państwo, dla mnie styczeń to szczególne wyzwania dla art. 45 konstytucji – prawa do rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, art. 173 Konstytucji, który stanowi o tym, że sądy tworzą władzę odrębną i niezależną od innych władz, art. 178 – sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom.
Siedzę dziś przed Państwem i pytam: Co przyniosą kolejne miesiące? W zakresie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich, w zakresie nas – mieszkańców Polski i w zakresie gwarancji konstytucyjnych.
Ponieważ Pan Przewodniczący Komisji nie zezwolił na obecność dzisiaj przedstawicieli organizacji społecznych, a mamy styczeń – chciałabym przekazać Państwu życzenia od organizacji społecznych, życzenia noworoczne:
Od działaczki na rzecz osób z niepełnosprawnościami, która sama jest osobą z niepełnosprawnością: Moim marzeniem jest to, by w Polsce wreszcie pojawił się taki rząd, który będzie traktował osoby z niepełnosprawnościami jak pełnoprawnych obywateli i wsłucha się w nasz głos.
Od nastoletniego aktywisty, który walczy na rzecz klimatu: Moje marzenie na 2021 rok to, aby sprawa kryzysu klimatycznego była ponad podziałami politycznymi.
Od organizatorki akcji pomocowych na rzecz seniorów: Marzenie u progu 2021 roku to żeby żaden senior nie musiał wybierać jedzenie czy leki.
Od prezeski fundacji działającej na rzecz pacjentów: Życzę, by pacjenci mogli diagnozować i leczyć choroby inne niż covid19, by hasło „zostań w domu” nie powodowało katastrofalnych skutków zdrowotnych.
Ja, szanowni Państwo, życzę Państwu mądrych wyborów. Państwo jesteście naszymi przedstawicielami. Jesteście powołani po to, aby zmieniać Polskę na lepszy kraj, dla wszystkich. Dlatego bardzo Was proszę, żebyście o tym pamiętali, podejmując swoje decyzje. Dziękuję bardzo.