Zmiana całego systemu wynagradzania adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu jest konieczna i nieunikniona.
Zaczyna to dostrzegać także Ministerstwo Sprawiedliwości, o czym świadczy wypowiedź wiceministra Sebastiana Kalety dla Polskiej Agencji Prasowej, dotycząca zamiaru dokonania korekt stawek wynagrodzeń pełnomocników za świadczenie pomocy prawnej z urzędu.
Kolejny raz zaproponowałem Ministrowi Sprawiedliwości współpracę z Adwokaturą przy opracowywaniu koniecznych zmian, tak by wysokość stawek była adekwatna do poniesionego przez adwokatów nakładu pracy oraz do aktualnych warunków ekonomicznych.
W piśmie przesłanym 25 kwietnia do Pana ministra Zbigniewa Ziobry wskazałem, że Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości regulujące wysokość wynagrodzeń za świadczenie pomocy prawnej urzędu obowiązuje ‒ bez większych zmian ‒ już od ponad 8 lat, zaś zasadnicza wysokość stawek od ponad 20 lat.
Ma to szczególne znaczenie w świetle obecnych warunków ekonomicznych, utrzymującego się bardzo wysokiego poziomu inflacji i wciąż rosnących cen towarów i usług. Analizując wysokość stawek adwokackich, warto przywołać dane dotyczące wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w Polsce, która w 2002 roku wynosiła 760 zł netto, w 2015 roku wynosiła 1 286,16 zł netto, a od 1 lipca 2023 roku będzie wynosić 2 783,86 zł netto. Te dane obrazują skalę zachodzących zmian dotyczących wynagradzania za świadczenie pracy, które nie obejmują jednak pełnomocników i obrońców z urzędu przydzielanych osobom będącym w trudnej sytuacji materialnej, którym taką pomoc ma zapewniać i opłacać Państwo.
Stawki za urzędówki często nie gwarantują nawet zwrotu kosztów dojazdów na rozprawy. Praca adwokatów w sprawach z urzędu jest niezbędna i gwarantuje równy dostęp obywateli do sprawiedliwego sądu, nie jest jednak postrzegana jako istotny element wymiaru sprawiedliwości, biorąc pod uwagę wysokość otrzymywanego przez adwokatów z tego tytułu wynagrodzenia. To także wyraźny sygnał dla obywateli, że jeśli nie stać ich na adwokata z wyboru, Państwo nie zapewni im adekwatnie opłaconej, profesjonalnej pomocy prawnej z urzędu.
W ocenie Naczelnej Rady Adwokackiej zmiana całego systemu wynagradzania adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu jest konieczna i nieunikniona. W demokratycznym państwie prawnym niedopuszczalne jest nakładanie na część obywateli obowiązku świadczenia pracy, która opłacana jest nieadekwatnie do poniesionego wysiłku i kosztów własnych związanych z prowadzeniem sprawy.
Wypowiedź wiceministra Kalety dla Polskiej Agencji Prasowej na temat planowania zmian w wysokości stawek wynagrodzeń pełnomocników za świadczenie pomocy prawnej z urzędu, pokazuje, że działania i apele samorządu adwokackiego przynoszą skutek – rażąco niska i nieadekwatna do nakładu pracy adwokatów wysokość stawek została dostrzeżona także w ministerstwie.
Jestem gotowy ‒ wraz z przedstawicielami Adwokatury ‒ włączyć się aktywnie do prac zmierzających do kompleksowego uregulowania kwestii wynagrodzenia za czynności adwokackie związane ze świadczeniem pomocy prawnej z urzędu ‒ z zastrzeżeniem, że urealni ono wysokość stawek, czyniąc je adekwatnymi do poniesionego przez adwokatów nakładu pracy oraz do aktualnych warunków ekonomicznych.
Przemysław Rosati