Opinia prawna w sprawie mocy obowiązującej art. 137 i 137a ustawy o Trybunale Konstytucyjnym

Poznań, dnia 23 listopada 2015 r.

OPINIA PRAWNA

Przedmiot opinii:

Przedmiotem opinii jest wykładnia gramatyczna i systemowa art. 137 ustawy z dnia 15 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym i art. 137a tejże ustawy w brzmieniu ustalonym art. 1 ust. 6 ustawy z dnia 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym; oraz możliwość dokonania w oparciu o aktualne brzmienie ustawy złożenia na ręce Marszałka Sejmu wniosku w przedmiocie wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, których kadencja upływa w 2015 r.

Zasrzeżenie:

Przedmiotem opinii nie jest tryb uchwalenia ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ani tryb uchwalenia ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjny ani kwestia zgodności z Konstytucją przepisów art. 137 i 137a ustawy z dnia 15 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

Ustawa z dnia 15 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U z dnia 30 lipca 2015 r. poz. 1064) w Rozdziale 3 – Przepisy przejściowe i dostosowawcze, zawiera przepis art. 137 w brzmieniu: W przypadku sędziów Trybunału, których kadencja upływa w roku 2015 termin na złożenie wniosku, o którym mowa w art. 19 ust. 2, wynosi 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Zgodnie z dyspozycją art. 139 tej ustawy weszła ona w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, czyli z dniem 30 sierpnia 2015 r.

Art. 137 jest przepisem szczególnym w relacji do art. 19 ust. 2 ustawy, przewidującym odmienny od reguły ogólnej termin składania wniosków zgłaszających kandydatury na sędziów Trybunału Konstytucyjnego, których kadencja upływa w 2015 r. Przepis ten mógł być zatem stosowany jedynie wobec tych kandydatów na sędziów Trybunału Konstytucyjnego, którzy wybierani byli przez Sejm w miejsce sędziów, których kadencja przed dniem wejścia w życie ustawy (czyli przed dniem 30 sierpnia 2015 r.) jeszcze nie upłynęła i upływała w 2015 r. ale po dniu wejścia w życie ustawy. Przepis art. 137 ustawy uchylony został ustawą z dnia 19 listopada 2015 r. ogłoszoną w dniu 20 listopada 2015 r. która wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli z dniem 5 grudnia 2015 r. Z tym dniem art. 137 ustawy traci moc. Oznacza to, że wobec sędziów Trybunału Konstytucyjnego, których kadencja upłynęła (bądź upłynie) w okresie od dnia 30 sierpnia 2015 r. do dnia 4 grudnia 2015 r. stosować należy procedurę określoną w tym przepisie.

Ustawa z dnia 19 listopada 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, niezależnie od uchylenia przepisu art. 137 ustawy, wprowadziła przepisem art. 1 ust. 1 punkt 6 do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nowy przepis art. 137a w brzmieniu: W przypadku sędziów Trybunału, których kadencja upływa w roku 2015, termin na złożenie wniosku, o którym mowa w art. 19 ust. 2, wynosi 7 dni od dnia wejścia w życie niniejszego przepisu. Przepis ten zgodnie z dyspozycją art. 3 wejdzie w życie – tak jak i cała ustawa z dnia 19 listopada 2015 r. – po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, czyli w dniu 5 grudnia 2015 r. i z tym dniem stanie się integralną częścią ustawy, przy czym – co dodatkowo podkreślono w brzmieniu samego przepisu – obowiązywał będzie od dnia jego wejścia w życie czyli dokładnie od dnia 5 grudnia 2015 r. Podobnie jak przepis art. 137, art. 137a także pomieszczony jest w Rozdziale 3 – Przepisy przejściowe i dostosowawcze i jest przepisem szczególny w stosunku do art. 19 ust. 2 który przewiduje regułę ogólną, a który z dniem 5 grudnia 2015 r. otrzymał nowe brzmienie na mocy art. 1 ust. 1 punkt 3 ustawy nowelizacyjnej (przy czym zmiana brzmienia precyzuje, że wniosek składa się do Marszałka Sejmu oraz skraca poprzednio obowiązujący trzymiesięczny termin na złożenie wniosku do 30 dni).

Szczególny termin składania wniosków w przedmiocie zgłaszania kandydatów na sędziów Trybunału Konstytucyjnego przewidziany a art. 137a – upływający w dniu 12 grudnia 2015 r. -dotyczyć może wyłącznie kandydatów na sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybieranych w miejsce sędziów, których kadencja przed dniem wejścia w życie tego przepisu (czyli przed dniem 5 grudnia 2015 r.) jeszcze nie upłynęła i upływała w 2015 r. ale po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 19 listopada 2015 r. czyli po dniu 5 grudnia 2015 r. Jest tak dlatego, ponieważ:

  • Art. 137a pomieszczony został w Rozdziale 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – Przepisy przejściowe i dostosowawcze, co przesądza o tym, że może być stosowany wyłącznie pro futuro.
  • Art. 137a posługuję się czasownikiem „upływa” w czasie teraźniejszym i zgodnie z zasadami wykładni językowej, nie może dotyczyć wyboru sędziów, w miejsce sędziów, których kadencja już upłynęła przed dniem wejścia w życie tego przepisu.
  • Art. 1 ust. 1 punkt 6 ustawy z dnia 19 listopada 2015 r. nie zmienia brzmienia dotychczasowego art. 137 ustawy (który oddzielnym przepisem art. 1 ust. 1 punkt 5 ustawy nowelizacyjnej został uchylony) a wprowadza do ustawy przepis nowy, dodatkowo w samej jego treści wskazując, że określony w nim 7 dniowy termin liczyć należy od dnia wejścia w życie tegoż przepisu; i mimo, że termin ten jest tożsamy z dniem wejścia w życie całej ustawy nowelizacyjnej z dnia 19 listopada 2015 r. przyjęta przez ustawodawcę stylizacja nie pozostawia wątpliwości, że dotyczy wniosków składanych w przedmiocie wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego, których kadencja upływa w 2015 r. ale po dniu wejścia w życie tegoż przepisu.

Wskazać należy, że aktualnie (od dnia 5 grudnia 2015 r.) obowiązujący przepis art. 137a ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nie pozbawił mocy prawnej przepisu art. 137 obowiązującego od dnia 30 sierpnia 2015 r. do dnia 4 grudnia 2015 r. Przepis ten mógłby utracić moc jedynie na mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Samo uchylenie przepisu art. 137 nie powoduje skutku utraty jego mocy obowiązującej w czasie, w którym obowiązywał.

Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 listopada 2006 r. (M.P. Nr 84 poz. 842) Sejm powołał na stanowisko Sędziego Trybunału Konstytucyjnego Zbigniewa Cieślaka, określając datę rozpoczęcia jego kadencji na dzień 2 grudnia 2006 r. Stosownie do przepisu art. 194 ust 1 Konstytucji kadencja sędziego Trybunału Konstytucyjnego trwa 9 lat. Tak więc kadencja Sędziego Zbigniewa Cieślaka upływa z dniem 2 grudnia 2015 r. i wybór sędziego Trybunału w jego miejsce nie może nastąpić w trybie art. 137a, bowiem w dacie upływu kadencji sędziego Zbigniewa Cieślaka przepis ten jeszcze nie będzie obowiązywał a nadto – jak to już wyżej wskazano – art. 137a nie dotyczy sędziów, wybieranych w miejsce sędziów których kadencja już upłynęła.

Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 8 grudnia 2006 r. (M.P. Nr 89 poz. 919) Sejm powołał na stanowisko Sędziego Trybunału Konstytucyjnego Teresę Liszcz, nie określając daty rozpoczęcia kadencji. W tym stanie rzeczy przyjąć należy, że kadencja Sędzi Teresy Liszcz rozpoczęła się w dniu wyboru tzn. w dniu 8 grudnia 2006 r. i upływa z dniem 8 grudnia 2015 r. W zaistniałym stanie prawnym zgłoszenie kandydatury na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego w miejsce sędziego Teresy Liszcz może nastąpić w trybie art. 137a ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i powinno być dokonane w ciągu 7 dni licząc od dnia 5 grudnia 2015 r.

Sama możliwość złożenia wniosku w przedmiocie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału Konstytucyjnego w miejsce sędziego, którego kadencja upływa w 2015 r. ale po dniu 5 grudnia 2015 r. nie przesądza jeszcze o możliwości wyboru sędziego. Jest tak dlatego, że pozostaje w mocy uchwała Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 8 października 2015 r. (M.P. z 23 października 2015 r.) w przedmiocie wyboru na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego Andrzeja Jana Sokali, która określiła początek kadencji tego sędziego na dzień 9 grudnia 2015 r. Uchwała ta jest ważna.

Z faktu, że art. 137a ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przewiduje specjalną procedurę zgłaszania kandydatury na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego, którego kadencja upływa w 2015 r. ale po dniu 5 grudnia 2015 r. nie wynika że wybór dokonany w oparciu o obowiązujący od 30 sierpnia 2015 r. do 4 grudnia 2015 r. tryb zgłaszania kandydatur staje się nieważny.

Wskazać należy, że na dzień 3 grudnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wyznaczył termin rozpoznania wniosku Grupy Posłów PO o zbadanie zgodności w Konstytucją przepisu art. 137 ustawy z dnia 15 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Ewentualne stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją RP przepisu art. 137 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie zmieni wniosków niniejszej opinii co do wykładni art. 137a ustawy, natomiast może prowadzić – w zależności od treści orzeczenia i ustalonej daty utraty mocy niezgodnych z Konstytucją przepisów – do odmiennych wniosków co do ważności wyborów sędziów Trybunału Konstytucyjnego, których wybór dokonany został w trybie art. 137 ustawy.

Jerzy Marcin Majewski

adwokat