Należę do pokolenia adwokatów dla których zakaz wykonywania zawodu na podstawie umowy o pracę był oczywistością. Ale jestem też jeszcze na tyle kumaty, że dostrzegam jak bardzo zmieniła się Adwokatura i stosunki społeczne, w których adwokaci działają. Do niedawna (jeszcze w 2016 r) pozostawałem sceptyczny wobec propozycji zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę; jednakże już wówczas – dostrzegając zachodzące w Adwokaturze zmiany – postulowałem wprowadzenie możliwości zatrudniania adwokata na podstawie umowy o pracę przez innego adwokata lub spółkę adwokacką. Zaproponowałem nawet przed Krajowym Zjazdem Adwokatury w 2016 r. najprostszy z możliwych projekt ustawy, w brzmieniu:
W ustawie z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2015 r. z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 76b. dodaje się art. 76c. w brzmieniu:
„Art. 76c.
1. Suma opłat z tytułu odbycia aplikacji adwokackiej może być odliczona przez adwokata, który rozpoczął wykonywanie zawodu adwokata w ciagu roku od ukończenia aplikacji adwokackiej, od przychodu osiąganego przez adwokata z tytułu wykonywania zawodu.
2. Odliczenia, o którym mowa w ust. 1. adwokat może dokonywać miesięcznie przez okres trzech lat w wysokości 1/36 sumy opłat z tytułu odbycia aplikacji adwokackiej.”.
2) art. 4b ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„Art. 4b
3. Zakaz przewidziany w ust. 1 nie dotyczy:
1) adwokatów zatrudnionych przez innego adwokata prowadzącego indywidualną kancelarię adwokacką lub przez kancelarię adwokacką prowadzoną w formie spółki oraz przez podmioty na rzecz których adwokat nie świadczy obsługi prawnej;
2) pracowników naukowych i naukowo dydaktycznych.”
Powyżej, kursywą zaznaczono proponowaną przeze mnie zmianę, dotyczącą innego problemu – zaliczania kosztów aplikacji w koszty prowadzenia kancelarii adwokackiej – który nigdy przez samorząd nie został podjęty.
Jak to zwykle bywa z dyskusją przedzjazdową, projekt ten w toku Zjazdu w ogóle nie był dyskutowany.
Natomiast XIII Krajowy Zjazd Adwokatury w 2021 r.odrzucił projekt uchwały zobowiązującej Naczelną Radę Adwokacką do podjęcia działań zmierzających do zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę, skazując niejako NRA na konieczność opracowania rozwiązania “kompromisowego”.
Komentując odrzucenie przez Krajowy Zjazd Adwokatury propozycji zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej adw. Przemysław Rosati stwierdził:
(…) miałem okazję rozmawiać z przedstawicielami wszystkich izb adwokackich w Polsce. Również dziś pozostaję w kontakcie z adwokatami z całego kraju i wiem, że adwokaci w zdecydowanej większości są przeciwni wskazanej przez panią etatyzacji. KZA odzwierciedlił rzeczywiste postrzeganie tego tematu przez nasze środowisko. (…) nasze środowisko nie widzi w tym momencie możliwości zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę na wzór radców prawnych.
I zapowiedział:
(umowa o współpracę znajdzie zastosowanie u adwokatów pracujących w dużych kancelariach. (…) Nie widzę jednak przeszkód, by miała zastosowanie również w indywidualnych kancelariach, gdy dany adwokat chciałby współpracować z innym adwokatem nie jako dwie oddzielne działalności gospodarcze, tylko przy wykorzystaniu nowej umowy nazwanej, której wprowadzenie będziemy postulowali. (…) Pojawi się bowiem gwarancja zabezpieczenia społecznego przy braku utraty niezależności, co jest fundamentem wykonywania naszego zawodu.
No i mamy propozycję, która jest zgodna ze stanowiskiem wyrażonym przez Krajowy Zjazd Adwokatury, skonkretyzowanym w wypowiedziach Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej z której – prawdę mówiąc – nie mogą być zadowoleni: ani ci adwokaci, którzy jednoznacznie opowiadają się za zniesieniem zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę ani ci, którzy są temu przeciwni.
Pozwalam sobie także nie zgodzić się z twierdzeniem Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej jakoby adwokaci w zdecydowanej większości byli przeciwni etatyzacji. Jeszcze w 2015 r. ankieta przeprowadzona w ramach opracowywania Strategii dla Adwokatury, wykazała że 70% adwokatów opowiada się za zniesieniem zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę i sądzę, że w ciągu 9 lat od jej przeprowadzenia odsetek ten znacząco wzrósł (ale kto dzisiaj pamięta o Strategii dal Adwokatury).
Uwzględniając powszechną obecnie opinię adwokatów, o konieczności zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę uważam, że należy w prosty sposób wprowadzić możność wykonywania zawodu w formie umowy o pracę, kwestię niezależności określając w regulaminie wykonywania zawodu na podstawie takiej umowy.
Jak zwykle Adwokatura nie potrafi zająć stanowczego i jednoznacznego stanowiska i w drodze „kompromisu” proponuje potworka. Dalsze prace nad projektem Adwokackiej umowy o współpracę odłożą ad calendas grecas kwestię zniesienia zakazu zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę.
Proponuję Naczelnej Radzie Adwokackiej podjęcie następującej uchwały:
„Po przedstawieniu projektu Adwokackiej umowy o współpracę, przeprowadzeniu konsultacji i dyskusji środowiskowej, NRA postanawia zaniechać dalszych prac nad tym projektem i w swoim sprawozdaniu dla KZA, zwrócić się o wyrażenie zgody na podjęcie działań znoszących zakaz zatrudniania adwokatów na podstawie umowy o pracę”.
I taki jest mój postulat w ramach proponowanych przez Naczelną Radę Adwokacką konsultacji (choiciaż – mimo zapowiedzi – do chwili obecnej, poza założeniami, NRA nie opublikowała projektu ustawy)
Jerzy Marcin Majewski
Zaproszenie do konsultacji z portalu adwokatura.pl
Adwokacka umowa o współpracy – Porozmawiajmy o przyszłości
W ramach otwartych konsultacji dotyczących projektu adwokackiej umowy o współpracy, publikujemy założenia do tego projektu.
Przypominamy, że w konsultacjach można wziąć udział na dwa sposoby:
1) poprzez złożenie stanowiska w formie elektronicznej
Termin wysłania stanowiska: 7 października 2024 r. na adres e-mail: instytut.legislacji@nra.pl
2) poprzez udział stacjonarny w wysłuchaniu publicznym podczas otwartego posiedzenia plenarnego Naczelnej Rady Adwokackiej 18 paździenrika w Krakowie.
Zapisy przeprowadzone zostaną za pomocą formularza zgłoszeń, który będzie udostępniony na stronie adwokatura.pl razem z materiałami do konsultacji.
Dopuszczenie możliwości wykonywania zawodu adwokata na podstawie adwokackiej umowy o współpracy jako alternatywa do „korowych” form wykonywania zawodu poprzez wprowadzenie w art. 4a nowego ustępu 3 (Adwokat „może” a nie „wykonuje”).
Wprowadzono zasadę, iż do adwokackiej umowy o współpracy stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia. Z uwagi na to, że ubezpieczenie chorobowe dla zleceniobiorców ma charakter dobrowolny, wprowadzono zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zaproponowano zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych obejmując adwokatów wykonujących zawód w formie adwokackiej umowy o współpracy i ich zleceniodawców jako płatników obowiązkiem odprowadzania składek na pełne ubezpieczenie społeczne w formie identycznej jak przy umowie o pracę.
Wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego oznacza brak zmian w kontekście ustawy przyznającej uprawnienia do świadczeń krótkoterminowych (ustawa o świadczeniach w razie choroby i macierzyństwa – tu zakres uprawnień zależy od tego czy ubezpieczenie chorobowe ma charakter obowiązkowy czy dobrowolny). Zatem uprawnienia zleceniodawców – adwokatów wykonujących zawód na podstawie adwokackiej umowy o współpracy, jak i uprawnienia pracownicze w tym zakresie zostały zrównane.
Takie same zatem uprawnienia np. do zasiłku macierzyńskiego będzie miał adwokat wykonujący umowę o współpracy jak ma pracownik – wyczekiwania zasiłku, wysokość (sposób liczenia) i długość świadczenia.
Określono krąg podmiotów mogących pełnić funkcję pracodawcy.
Przyjęto, że adwokat będzie mógł zawrzeć adwokacką umowę o współpracy wyłącznie z podmiotami, o których mowa w art. 4a ust. 1 i 2 (z wyłączeniem zespołów adwokackich). Nie będzie mógł natomiast nawiązać adwokackiej umowy o współpracy z innymi podmiotami jak organy administracji państwowej (np. GIODO, ministerstwa), Rzecznikiem Praw Obywatelskich, czy przedsiębiorcami nie mieszczącymi się w kręgu określonym w art. 4a ust. 1 Prawa o adwokaturze.
Wprowadzono przepisy przeciwdziałające konfliktowi interesów.
Przyjęto, że adwokat może zawrzeć dwie lub więcej adwokackich umów o współpracy z różnymi zleceniodawcami, o których mowa w art. 4a ust. 1 i 2 wyłącznie za zgodą pozostałych zleceniodawców, z którymi posiada zawarte umowy o współpracy.
Adwokat zatrudniony na podstawie adwokackiej umowy o współpracy może prowadzić własną praktykę (kancelarię) na podstawie wpisu do CEIDG / być wspólnikiem jednej ze spółek, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze wyłącznie na podstawie zgody zleceniodawcy, z którym posiada zawartą adwokacką umowę o współpracy.
Przyjęto, iż adwokat wykonujący nową formę zawodu będzie zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu zawodu (art. 8a ustawy Prawo o adwokaturze).
Przyjęto konstrukcję „urlopu wypoczynkowego” dla zleceniodawcy analogicznie jak w kodeksie pracy dla pracownika.
Wprowadzono przepisy, zgodnie z którymi odpowiednia okręgowa rada adwokacka jest zawiadamiana o zawarciu/rozwiązaniu adwokackiej umowy o współpracy.
Przyjęto, iż zastępstwo za osobę wykonującą zawód adwokata na podstawie adwokackiej umowy o współpracy w przypadku urlopu lub innej okoliczności uniemożliwiającej prowadzenie sprawy (na wzór art. 37a) wyznacza zleceniodawca.
Projekt ustawy odpowiadającej powyższym założeniem przedstawimy w następnej publikacji.
Powyższe zaproszenie do konsultacji opublikowane zostało na portalu adwokatura.pl w dniu 17 września; do dzisiaj 25 września, nie został opublikowany projekt ustawy.
jmm